Geplaatst op 24 februari 2024
De Nederlandse woningmarkt staat onder druk. Een groeiend tekort aan betaalbare woningen, stijgende huizenprijzen, en een krimpende sociale huursector vormen de kern van een crisis die diepe sporen trekt in de maatschappij. De woningcrisis in Nederland is niet alleen een symptoom van een falend beleid, maar ook een manifestatie van diepere economische en sociale kwesties. De crisis raakt het hart van wat het betekent om een thuis te hebben in een van de meest ontwikkelde landen ter wereld. En dus tijd om echt actie te ondernemen zegt hoogleraar woningmarkt aan de TU Delft, Peter Boelhouwer.
Het tekort aan betaalbare woningen wordt verergerd door speculatie op de woningmarkt, een beperkt aanbod van bouwgrond, en een complex web van regelgeving dat innovatie en snelle ontwikkeling in de weg staat. De wortels van de huidige woningcrisis kunnen worden herleid tot beleidskeuzes gemaakt in de afgelopen decennia. De afbouw van de sociale woningvoorraad, de liberalisering van de huurmarkt, en een focus op de koopmarkt hebben geleid tot een mismatch tussen vraag en aanbod.
De woningcrisis in Nederland manifesteert zich op meerdere fronten. Jongeren en starters worden geconfronteerd met bijna onoverkomelijke hindernissen bij het betreden van de woningmarkt, terwijl ouderen zoeken naar geschikte en betaalbare opties om hun oude dag door te brengen. Tegelijkertijd worstelen gezinnen met lage en middeninkomens om een geschikte woonruimte te vinden in een markt die hen niet lijkt te bedienen. Deze situatie heeft niet alleen gevolgen voor individuele levens, maar ook voor de sociale cohesie en economische stabiliteit van het land. Zo draagt het bij aan toenemende sociale ongelijkheid, beperkt het de mobiliteit op de arbeidsmarkt, en leidt het tot verdringing op de huurmarkt. Boelhouwer benadrukt de noodzaak om deze crisis dan ook te zien als een maatschappelijk probleem dat ingrijpende gevolgen heeft voor de sociale cohesie en economische stabiliteit van het land.
“Je zult het palet aan oplossingen moeten vergroten”
Om deze problemen het hoofd te bieden zijn zowel structurele hervormingen als praktische oplossingen nodig zegt Boelhouwer. Die hervormingen zullen vanuit zowel de landelijke als de regionale overheid moeten komen. Zo pleit hij voor het invoeren van een gelijke behandeling tussen huren en kopen om de keuzevrijheid en kansen voor alle huishoudens te vergroten, ongeacht hun inkomen of huishoudensamenstelling. Daarnaast moet er een normering voor betaalbaarheid komen. Waarbij een politieke norm wordt vastgesteld voor wat betaalbare woonuitgaven zijn voor met name lage inkomensgroepen in de huursector, om te voorkomen dat huishoudens onder de armoedegrens zakken. Onvermijdelijk zal er ook meer geld vanuit de overheid moeten komen om de problemen het hoofd te bieden. Het is belangrijk om daarbij de verantwoordelijkheid van het Rijk voor de ontwikkeling van de woningmarkt te erkennen. En er moet een minister voor Wonen komen met voldoende budget.
In de regio’s dienen de overheden in gesprek te gaan met de marktpartijen. Alleen zo kunnen de problemen over de hele breedte worden aangepakt. Er zijn al voorbeelden in Nederland waar een deel van de problemen succesvol zijn aangepakt. Door daarnaar te kijken en van te leren, kunnen andere gemeenten en regio’s ook de problemen het hoofd bieden.
Naast hervormingen zijn er ook een aantal praktische oplossingen om de woningcrisis aan te pakken. Zo moet de nieuwbouwproductie versneld worden door het beter benutten van bestaande instrumenten zoals voorkeursrecht, onteigening, en omgevingsplannen. Ook moet er meer flexibiliteit komen in de inzet van tijdelijke woningen. De bouw van tijdelijke, kwalitatief hoogwaardige woningen die snel gerealiseerd kunnen worden en flexibel inzetbaar zijn voor acute huisvestingsbehoeften moet zelfs gestimuleerd worden om zo ook beter in te kunnen spelen op bijvoorbeeld de seizoensgebonden arbeidsmigratie. Daarbij moet ook gekeken worden naar bouwrijpe grond met weinig ontwikkelkansen. Die grond kan gebruikt worden voor het plaatsen van tijdelijke woningen. Daarvoor is subsidie nodig om het aantrekkelijk te maken voor ontwikkelaars.
Er moet niet alleen gekeken worden naar nieuwbouw maar ook naar het efficiënter gebruiken van de bestaande woningvoorraad. Het stimuleren van woningdelen, het verlagen van de voordeurdelerskorting, en het splitsen van grote woningen om de bestaande woningvoorraad beter te benutten.
Tot slot moet je als overheid kijken naar de strenge eisen die je stelt aan woningen en of die altijd nodig zijn. Het is niet haalbaar om met de huidige regels de hoeveelheid woningen te bouwen die de overheid wil. Door naar modulaire bouw te kijken en in sommige gevallen te versoepelen wanneer een woning het stempel “voldoet aan het Bouwbesluit” krijgt, zorg je ervoor dat je palet aan oplossingen plots een stuk groter is. Die is de afgelopen jaren alleen maar kleiner geworden terwijl de problemen alleen maar toenamen.
De woningcrisis in Nederland is een complex probleem dat een gecoördineerde aanpak vereist. Het gaat niet alleen om het bouwen van meer huizen, maar ook om het creëren van een inclusieve, duurzame en veerkrachtige woningmarkt die toekomstige generaties kan bedienen. De voorgestelde oplossingen bieden een raamwerk voor actie, maar de sleutel tot succes ligt in de wil en het vermogen van alle betrokken partijen om samen te werken en innovatieve oplossingen te implementeren. Boelhouwer doet een oproep tot actie aan beleidsmakers, de bouwsector, financiële instellingen, en burgers om samen te werken. Want alleen dan wordt de woningmarkt voor iedereen in Nederland toegankelijk.