Wibo van der Jagt over het restauratievak: “Je moet wel gevoel hebben voor de historie”

Het restaureren van eeuwenoude gebouwen. Elk pand weer net even anders. Hoe breng je kennis over bij zulk specifiek vakwerk? We vragen het aan Wibo van der Jagt, technisch directeur bij Koninklijke Woudenberg.  
 
“Het overbrengen van die kennis is best wel ingewikkeld”, begint Van der Jagt. “De aanwas van jonge mensen is bouwbreed laag en dan doen wij ook nog heel specifiek werk. Wat we wel merken is dat leerlingen die zich aanmelden voor het restauratie-vak intrinsiek gemotiveerd zijn. Ze kiezen bewust voor dit vak.” 
 
Binnenhof 
Koninklijke Woudenberg houdt zich bezig met restaureren, herbestemmen, renoveren en onderhoud. Zo hebben ze onder meer gewerkt aan de restauratie van Het Loo, het Rijksmuseum en zijn geselecteerd voor een deel van de restauratie van het Binnenhof in Den Haag. Het bedrijf leidt de metselaars, timmerlieden, steenhouwers, betonreparateurs en smeden uit de schoolbanken ook nog verder intern op. 
 
Elk jaar hebben ze wel een aantal leerlingen die verspreid over het land worden opgeleid. “We werken veel samen met mbo-scholen. We koppelen een leerling aan een vaste leermeester binnen ons bedrijf. We werken landelijk en de leermeesters wonen ook verspreid over het land. Dat maakt het soms wel een ingewikkelde, logistieke puzzel, ” vertelt Van der Jagt.  
 
“Veel van de leermeesters zijn ook ooit begonnen als leerling bij ons. Zo wordt het vak weer doorgegeven aan de nieuwe generatie. Soms ook letterlijk van vader op zoon, die allebei bij het bedrijf werken.” 
 
Blijven bijscholen 
“We blijven bijscholen. Leerlingen nemen vanuit hun mbo-opleiding voor het timmervak wel kennis mee en in de praktijk leer je ook nog veel bij. Bij ons kunnen ze ook doorleren. We geven jonge timmerlieden en metselaars de kans om de opleiding Restauratiespecialist via het Nationaal centrum Erfgoedopleidingen te volgen. Dat is een 2-jarige opleiding, die dieper ingaat op de voor restauratie specifieke onderdelen.” 
 
“Het is soms ook heel specifiek, regio–gebonden werk,” vertelt Van der Jagt. “We komen in gebouwen die 400 jaar oud zijn. Dan kom je in kapconstructies wel eens oplossingen tegen, die ook wij nog nooit eerder hebben gezien.”  
 
Het bedrijf werkt vanuit de visie: behoud gaat boven vernieuwing. “Dat betekent dat je niet meteen een zaag ergens inzet. Je probeert zoveel mogelijk te behouden. Dan moet je soms heel creatief zijn. Creativiteit en oplossingsgerichtheid zijn belangrijke eigenschappen voor dit vak. Dat geldt voor de timmerlieden en metselaars, maar ook voor de werkvoorbereiders en uitvoerders.” 
 
Kneepjes van het vak 
Het kost tijd en aandacht om alle kneepjes van het vak te leren. “Toen ik net in de restauratie kwam werken, werd mij verteld dat het wel 10 jaar duurt, voor ik wist hoe het allemaal werkt in de restauratie. Dat nam ik toen met een korreltje zout, maar het is echt zo.” 
 
Van der Jagt wordt helemaal enthousiast als je hem vraagt wat het restauratievak nou zo mooi maakt. “Het is echt once in a lifetime. Als je in een oud gebouw loopt, dat je mag opknappen. Ik ben zelf ook nauw betrokken geweest bij de restauratie van Het Loo. Het is zo gaaf dat ik die planken kan aanraken, waar Willem van Oranje overheen gelopen heeft. Je moet wel gevoel hebben voor geschiedenis en historie bij dit vak.”  
 
Van der Jagt vraagt bij sollicitaties ook altijd of iemand wel van verrassingen houdt. “Vaak kom je iets tegen wat je totaal niet had verwacht en daar moet je mee om kunnen gaan. Oplossingsgerichtheid is daarom ook zo’n belangrijke eigenschap.”  
 
Gutsje 
Dat geldt ook voor de materialen en gereedschappen waar je mee werkt. “We werken natuurlijk met modern elektrisch gereedschap, maar soms moet je ook even je gutsje erbij pakken. Materiaalkennis is daarnaast ook heel belangrijk. Dat je weet hoe de houtsoort of natuursteen, waar je mee bezig bent, zich gedraagt bij een bepaalde toepassing. Dat je rekening houdt met de richting van de houtnerf of de gelaagdheid van een steensoort. Iedereen die iets wil leren, zullen we altijd ondersteunen.” 
 
Van der Jagt en zijn collega’s streven ernaar dat het ambacht moet blijven, maar makkelijk is dat niet altijd. “Het is een uitdaging om dit vak aantrekkelijk te maken voor de nieuwe generatie. Het is toch vroeg je bed uit en hard werken in weer en wind. En omdat we landelijk werken, is een uur reistijd voor ons heel normaal. Je moet het dan ook op andere manier aantrekkelijk maken, met goede voorwaarden en ontwikkelmogelijkheden”  
 
Elektrische scooters  
“Duurzaamheid gaan jonge mensen wel op aan. En het werk wat wij doen, is het meest duurzame wat je kan bedenken. Namelijk zoveel mogelijk behouden.”  
 
Omdat veel leerlingen ook nog geen rijbewijs hebben, heeft het bedrijf een aantal elektrische scooters aangeschaft. Hiermee kunnen ze dan naar de carpoolplek rijden, waar hun leermeester ze oppikt. De sfeer in de restauratie is ook heel anders dan in de nieuwbouw. Meer respect voor elkaars werk.” 
 
Elk project wat wij doen is anders. Ik heb gewerkt aan bijzondere zwembaden en het stadhuis in Rotterdam, aan kerken en pakhuizen. Maar de kers op de taart was toch wel paleis Het Loo. Mooi om met je ouders dan op een vrije dag er doorheen te lopen en te laten zien waar we als Koninklijke Woudenberg aan hebben gewerkt.”