Bart Kivits: “Circulair denken moet je niet forceren”

Met de circulaire renovatie van 36 woningen in Haps had woningcorporatie Mooiland een Nederlandse primeur. Bart Kivits, directeur van Mooiland, zet hiermee de eerste stappen naar de nieuwe standaard van CO2-neutraal bouwen.

“De woningen zijn net opgeleverd,” vertelt Kivits vol trots. “Eén van onze doelen is om in 2030 te zorgen voor 100 procent circulaire instroom, dat geldt voor nieuwbouw én renovatie. Onder circulariteit verstaan wij dat we de materialen weer los kunnen halen uit een woning en verwerken tot dezelfde grondstof. Dus niet iets schreden en onder het asfalt stoppen.” Uiteindelijk moet het een impuls geven aan de noodzakelijke verduurzaming van de renovatieopgave van woningcorporaties.

Kivits gelooft in een geleidelijke aanpak richting 2030. “Vandaag lukt het ons nog niet. De betaalbaarheid staat al onder druk. Wij vragen elk jaar onze ketenpartners een project te selecteren van 15 tot 30 woningen en die circulair te renoveren. We dagen onze partners uit om te kijken wat ze zelf in dat project kunnen doen.” Vorig jaar sloot de woningcorporatie een overeenkomst met de vijf ketenpartners. Ze spraken daarin af dat ze de komende negen jaar werken aan het renoveren en verduurzamen van 600 woningen per jaar en de nieuwbouw van minstens 70 eenheden per jaar.

Circulaire menukaart
Haps is het eerste project geweest van ons circulaire initiatief. “Met de resultaten uit dit project vullen wij een ‘circulaire menukaart’ in. En bij elke volgende renovatie of nieuwbouw pakken wij de menukaart erbij en vullen we het verder aan. Als je bijvoorbeeld aan de slag wil met gevelisolatie, dan kijk je even wat daarover op de menukaart staat en welk materiaal je zou kunnen gebruiken, mits het toelaat en voorradig is. Zo leren we van elkaar,” legt Kivits uit.

Uiteindelijk wordt die hele menukaart geïntegreerd in het programma van eisen. “Op deze manier proberen we iedereen mee te krijgen en anders te gaan denken. Wij willen dat circulair de standaard wordt in onze businesscase. Dat doen we door concrete stapjes te zetten en er geleidelijk in te groeien. Zoiets moet je niet forceren.”

Kivits ziet het ook een beetje als pionieren. “Als blijkt dat iets over drie jaar toch uit elkaar valt, dan gaan we het repareren. Daarom hebben we ook bewust gekozen voor 15 tot 30 woningen per project. Als iets niet goed is, kan je het herstellen. Dan blijft het behapbaar in omvang en risico’s. Zo kun je vaker wat proberen.” 

Weerstand
Weerstand komt Bart Kivits ook tegen en dat snapt hij ook. “Wij kunnen ook nog geen garanties geven over de kwaliteit van materialen. Dan krijg je bijvoorbeeld de vraag of het 40 jaar goed blijft, of wat voor onderhoud ze eraan moeten plegen. Die vragen en zorgen zijn terecht, maar het antwoord heb ik nu nog niet.”

Alba Concepts heeft Mooiland begeleid bij dit project en de resultaten gekwantificeerd in euro’s en in prestaties. Kivits: “Op die manier konden we keuzes maken. Als we nog een stapje verder gingen, werden de investeringen groter. Dat kun je dan afzetten tegen de milieuprestatie en zo een afweging maken. Maar een circulaire keuze kan ook goedkoper uitpakken. Een voorbeeld daarvan is het toepassen van schelpen als isolatie onder de vloeren.”

“Ook hebben we voor de keuken bijvoorbeeld gekozen voor een losmaakbare wand, gemaakt van gerecyclede petflessen in plaats van een traditionele tegelwand. Het leidingwerk konden we hier mooi achter weg werken, waardoor we het niet in de muur hoefden te frasen. Zo maak je het uitvoerproces ook weer korter en zorg je voor minder overlast bij de bewoners en de buren. Op die manier kijk je ook naar je werkprocessen,” legt hij uit.

Milieu-impact
Waar normaal de investeringskosten en een regulier programma van eisen centraal staan bij de uitwerking van een project, was in Haps de milieu-impact leidend. De woningcorporatie wil elk jaar vijf van dit soort projecten opstarten. Elke ketenpartner neemt er eentje op zich. “Ik hoop zo ook op kruisbestuiving. Dat we leren van elkaars oplossingen.” Uiteindelijk heeft de circulaire renovatie in Haps 5000 tot 6000 euro per woning meer gekost.

“Ik merk dat onze partners deze aanpak ook leuk vinden. Een commerciële partij zal dit misschien niet zo snel doen, want het vraagt extra investeringen. In ons geval blijven de woningen in ons bezit. Wij hebben in totaal 22.000 woningen. En ik zie het ook als onze verplichting om hiermee aan de slag te gaan. Als iets niet goed gaat, kunnen wij het als grotere partij ook dragen.”

Kivits gelooft er niet in dat we alle opgaven in Nederland kunnen invullen met het materiaal uit de woningen en die direct één op één weer ergens anders toe te passen. “Dat blijft toch ‘hobby-achtig’. Het materiaal wat je nu uit woningen haalt, is ook nooit zo bedacht om weer te hergebruiken. Het moet toevallig zo passen. En bovendien iets wat verouderd is, is aan vervanging toe en heeft niet dezelfde kwaliteit. Volgens mij kun je het dan beter weer verwerken tot dezelfde grondsoort. Dus van een houten kozijn, weer hout maken. En dat weer in je opgave gebruiken. Dan is de cirkel ook rond.”

Dakpannen
“Wat we wel hebben gedaan is materialen opwaarderen, waar het kon. We moesten bijvoorbeeld alle voordeuren vervangen vanwege dubbel glas. Toen hebben we ervoor gekozen om de deuren zelf op te waarderen. Dan voeg je iets toe zonder het te vervangen. En dat draagt weer bij aan het verlagen van de milieu-impact. En dakpannen die nog makkelijk 15 jaar meegaan, gooien we niet weg, die proberen we in een ander project weer te gebruiken.”

Door de afzet te garanderen en zo samen te werken met ketenpartners hoopt Kivits op een grote beweging. “In plaats van solistisch een uitvraag te doen, verlengen we het in de keten. Ook denk ik dat je een grotere slag slaat door vooral in te zetten op circulair renoveren van je bestaande woningvoorraad. In plaats van een mooi, nieuw duurzaam gebouw neer te zetten. Door het daarin te bakken, worden die kleine stapjes uiteindelijk een grote bulk.”